ریکوتیلومانیا نوعی بیماری عصبی است که شخص ناراحتی های خودرا با کندن موهای خود
تخلیه می کند. تریکوتیلومانیا عمل برداشتن مو با دستکاری بطور آگاهانه و یا ناآگاهانه است...
وقتی عصبانی و
نگران می شوید چه می کنید؟ خیلی ها از ما عادت های خاصی داریم که ناخودآگاه در
شرایطی که تحت فشار و استرس قرار می گیریم به آنها پناه می بریم. بعضی ها ناخن
هایشان را می جوند...
تریکوتیلومانیا (Trichotillomania) یا کندن موی وسواسی (جنون کندن مو) عبارت است
از کندن مکرر موها که می‌تواند منجر به از دست دادن مقدار قابل توجهی از مو شود.
نام بیماری
ریشه یونانی دارد Thrix به معنای مو ، Tillein به معنای کندن و Mania به معنای
دیوانگی. به نظر می رسد ۱ تا ۲ درصد جمعیت به این اختلال دچار باشند به طوری
که در حال حاضر۴ تا ۱۱ میلیون نفر در آمریکا به اختلال مبتلا هستند .
تریکوتیلومانیا
یا جنون کندن مو عبارت است از برداشتن یا کندن مو به وسیله دستکاری های مکرر در
اثر یک عادت یا تیک آگاهانه و غیر آگاهانه.
تعریف : وسواس کندن مو (Hair Pulling) جزو اختلالات
کنترل تکانه دسته‌بندی می‌شود و عبارت است از کندن مکرر موها که می‌تواند منجر به
از دست دادن مقدار قابل توجهی از مو شود. به طور معمول فرد پیش از کندن مو تنش و
اجباری را برای انجام این کار در خود احساس می‌کند، متعاقب آن مبادرت به این عمل
می‌نماید و سپس حالتی از رضایت و آرامش موقت را تجربه می‌کند. پس از مدت کوتاهی
این چرخه بار دیگر آغاز می‌شود و بدین ترتیب شخص مکرراً موهای خود را می‌کند. در
بسیاری از موارد قبل از کندن، فرد دسته‌ای از موهای خود را دور انگشت می‌پیچد(Hair Twirling).
ویـژگـی اساسی
تریکوتیلومانیا یا وسواس کنـدن مو: عبارت است از کندن مکرر مو که سبب از دست
دادن محسوس مو می شود . پیش از اقدام به کنـدن مو ، بیمار دچار حس فـزایـنـده ای از تنش می شود و با
کنـدن مو احساس رضایـت یا تسکیـن به وی دست می دهد
در ایـن
اختلال همه مناطق بدن ممکن است درگیر شود ، ولی کندن موی سر شایع تر از سایر قسمت
هاست. سایر نواحی درگیر عبارتند از : ابروها ، پلک ها و ریش . کندن مو دردناک نیست ، هرچند خارش و سوزش در نواحی مبتلا ممکن است وجود داشته
باشد . این بیماران معمولا به نظر نمی رسد از رفتارشان ناراحت باشند .
متاسفانه این
بیماری درایران به خوبی شناخته نشده ودلیل آن خجالت افراد از عنوان کردن این
بیماری است . افراد مبتلا به این بیماری شبیه به افراد
معتادی هستند که از اشتباه خود آگاهند ولی بی اختیار به کندن مو روی می آورند .
تریکوتیلومانیا،
یک بیماری روانی است که در آن فرد به طور عادتی و بی اختیار، موهای خود را می کند.
در این اختلال
روانی، فرد بر اثر یک عامل برنگیزاننده به طور ناخودآگاه به سمت کندن مو سوق پیدا
می کند و با انجام آن، از تنش فرد کاسته می شود. سپس حالتی از رضایت و آرامش موقت
را تجربه می‌کند.
پس از مدت
کوتاهی این چرخه بار دیگر آغاز می‌شود و بدین ترتیب شخص مکررا موهای خود را می‌کند. در بسیاری از موارد، قبل از کندن، فرد دسته‌ای
از موهای خود را دور انگشت می‌پیچد.
همه گیری شناسی :
این بیماری
بیشتر در کودکان کم سن، افراد در سنین بلوغ و خانمها دیده می شود. این بیماری در
زنان 3 برابر بیشتر از مردان دیده می شود. در این بیماری مو دور انگشت پیچیده شده
یا مالش داده می شود تا بیرون بیاید یا بشکند. محل مورد علاقه کندن مو بیشتر نواحی
پیشانی و شقیقه است که به راحتی در دسترس است. گاهی مواقع افراد ابرو و یا حتی مژه
خود را نیز می کنند. ناحیه مبتلا
حاشیه نامنظم داشته و تراکم موها
بسیار کم شده است اما هیچگاه مانند سایر انواع ریزش مو، محل درگیر هرگز فاقد مو
نخواهد بود. موهای شکسته و کوتاه متعددی با طول های نابرابر در معاینه مشهود است. شکایات ممکن است در ابتدا در طی دوره های
غیر فعال در کلاس درس، در حین مشاهده تلویزیون یا در بستر هنگامی که هنوز خواب
آغاز نشده است بروز کند. والدین به ندرت این رفتار را می بینند.
چه افرادی مبتلا
می شوند؟
این اختلال
بیشتر، افراد در سنین قبل یا اوایل نوجوانی را گرفتار می کند . ولی می تواند بچه
های یک ساله و سالمندان هفتاد ساله را نیر دچار کند . در مطالعات حدود ۹۰ درصد مبتلایان را خانمها تشکیل می دهند ولی به نظر
می رسد مردان بخاطر عدم مراجعه برای درمان در مطالعات حضور نداشته اند .
این بیماری در
پسربچه‌ها شایعتر از دختر بچه‌ها است، حال آنکه در افراد بالغ خانمها بیش از
آقایان مبتلا می‌شوند. حداکثر شیوع
در دختر خانمهای نوجوان ۱۲ تا ۱۷ سال است. عادت کندن مو به طور تدریجی و
ناآگاهانه دربیمار شروع می‌شودو ممکن است تا جایی که منجر به کندن تمام موهای سر
شود ادامه یابد.این بیماران غالبا” کندن مو را انکار نمی‌کنند ولی قادر به کنترل
عمل خود نیستند. درمعاینه‌ی موهای قطع شده به فواصل متفاوتی از پوست سر دیده می‌شود
و پوست سراز سلامت کامل برخوردار است. حاشیه‌‌ی موها معمولا” دست نخورده است و در
مرکز به شکل کاسه‌یی موها قطع‌شده‌اند. این بیماران باید تحت درمانهای روانپزشکی
قرارگیرند.
در بسیاری از
موارد کودکان تریکوتیلومانیا با بستری شدن در بیمارستان یا مداخلات طبی، مشکلات
خانه یا مشکلات مدرسه شروع می شود. مواردی نیز با حسادت شدید بین خواهر و برادرها،
یک رابطه مختل بین والدین کودک و عقب ماندگی ذهنی کودک رخ می دهد.
در مواردی که
در سنین بلوغ یا بزرگسالی آغاز می شود، بیشتر این بیماری با یک بیماری روانپزشکی
واضح همراه است و بعضی از روانپزشکان آنرا نوعی اختلال وسواسی-جبری طبقه بندی می
نمایند. این بیماری در افرادی که سطوح اضطراب یا اختلال خلقی دارند بیشتر دیده می
شود.
تریکوتیلومانیا
در زنان شایعتر از مردان است. همچنین قسمت عمده‌ی کودکانی که موهای خود را دور
انگشتانشان می‌پیچند و یا آن را می‌کَنند، دختر بچه‌ها هستند. میزان شیوع این
اختلال را کمتر از یک درصد می‌دانند ولی چنانچه کندن مو بدون احساس تنش و اجبار
قبل از کندن و نیز بدون احساس رضایت و آرامش پس از کندن را نیز جزو موارد این
بیماری به حساب آوریم، شیوع بسیار بالاتری خواهیم داشت.
تظاهرات بالینی :
موی تمام قسمت‌های
بدن ممکن است توسط فرد کنده شود ولی بیشترین مناطق درگیر به ترتیب شیوع عبارتند از
موی سر، ابرو، مژه و صورت. معمولاً سایر اختلالات پوستی وجود ندارند و پوست سر بجز
در مناطق کنده شده سالم است.
در موارد
نسبتاً شدید، این بیماری می‌تواند نشانه‌ای از اضطراب، افسردگی و یا وسواس
فکری-عملی باشد. در چنین حالاتی، درمان همزمان اختلالات مذکور ضروری است. اغلب
کسانی که با این مشکل دست به گریبانند، متوجه شده‌اند که رفتار کندن مو در شرایط
استرس، ناراحتی و اضطراب تشدید می‌شود.
فرد گرفتار بیشتر
موی چه مناطقی را می کند؟
اگرچه علایم
از نظر شدت ، مکان کندن مو و پاسخ به درمان در افراد متفاوت می باشد ولی اکثر
بیماران موی سر خود را می کنند به طوری که در طی مدت زمان طولانی ناحیه ای بدون مو
ایجاد می شود ( این ناحیه بدون مو می تواند ابرو ، موی ناحیه تناسلی یا زیر بغل
باشد ) . در برخی افراد این عمل کم بوده و اختلالی در کارکرد فرد ایجاد نمی کند
ولی در بعضی موارد بسیار شدید بوده و کارکرد فرد را مختل می کند.
راه های تشخیص
تریکوتیلومانیا:
الف ـ کندن مکرر مو که موجب از دست دادن قابل توجه
موها شود.
ب ـ احساس فزاینده تنش بلافاصله قبل از کندن مو
یا هنگام مقاومت در مقابل کندن مو
ج ـ احساس شادی، رضایت یا آرامش با کندن مو
د ـ این اختلال به‌علت یک مشکل پزشکی مثلا مشکلات
پوستی نیست.
هـ ـ این اختلال، باعث نارضایتی قابل توجه از نظر
بالینی یا نقص در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر حیطه‌های مهم عملکردی می‌شود.
چه افرادی بیشتر
به تریکوتیلومانیا مبتلا می شوند؟
این اختلال،
بیشتر در سنین قبل یا اوایل نوجوانی دیده می شود.
این بیماری در
پسربچه‌ها شایع تر از دختر بچه‌ها است، حال آنکه در افراد بالغ خانم ها بیش از
آقایان مبتلا می‌شوند.
عادت کندن مو
به طور تدریجی و ناآگاهانه در بیمار شروع می‌شود و ممکن است تا جایی که منجر به
کندن تمام موهای سر شود ادامه یابد
این بیماران
غالبا کندن مو را انکار نمی‌کنند، ولی قادر به کنترل عمل خود نیستند.
در معاینه،
موهای قطع شده به فواصل متفاوتی از پوست سر دیده می‌شود و پوست سر از سلامت کامل
برخوردار است.
حاشیه‌‌ی موها
معمولا دست نخورده است و در مرکز به شکل کاسه‌ای موها قطع شده‌اند.
این بیماران
باید تحت درمانهای روانپزشکی قرار گیرند.
اکثر بیماران
موی سر خود را می کنند، به طوری که در طی مدت زمان طولانی، ناحیه ای بدون مو ایجاد
می شود (این ناحیه بدون مو می تواند موی ابرو یا مژه هم باشد).
با مشخص شدن
منشاء ژنتیکى این بیمارى، پزشکان بهتر قادر به درمان آن خواهند بود.
عوامل موثر در
بروز تریکوتیلومانیا:
استرس‌های
روانی در شروع تریکوتیلومانیا نقش دارند.
بیماری
افسردگی با تریکوتیلومانیا ارتباط زیادی دارد و بسیاری از افراد دچار این
حالت، از افسردگی رنج می‌برند.
والدین کودک
مبتلا، به ندرت این رفتار را می بینند.
در بسیاری از
کودکان، تریکوتیلومانیا با بستری شدن در بیمارستان با مداخلات طبی، مشکلات خانه یا
مشکلات مدرسه شروع می شود.
مواردی نیز با
حسادت شدید بین خواهر و برادر ها، یک رابطه مختل بین والدین و کودک و عقب ماندگی
ذهنی رخ می دهد.
تریکوتیلومانیاهایی
که در سنین بلوغ یا بزرگسالی شروع می شوند، بیشتر با بیماری وسواس شدید همراه
هستند.
روند و پیش‌آگهی
بیماری :
بطور معمول
این اختلال پیش از 17 سالگی آغاز می‌شود. در مواردی که سن آغاز
علایم قبل از 6سالگی باشد - در صورت اقدام تخصصی مناسب - پاسخ به درمان بهتر و موفقیت‌تر
خواهد بود. در این مرحله استفاده از درمان‌هایی نظیر هیپنوتیزم-درمانی (هیپنوتراپی)، رفتاردرمانی و درمانهای حمایتی نتایج
بسیار خوبی خواهند داشت. در صورتی که سن آغاز علایم بعد از 13 سالگی باشد، احتمال
مزمن شدن بیماری بیشتر و نیازمند درمان طولانی‌تری می‌باشد.
عادت پیچیدن
مو به دور انگشت اغلب در دوران کودکی ایجاد می‌شود. اگرچه در برخی موارد این عادت
پس از مدتی از بین می‌رود ولی ممکن است زمینه‌ساز ابتلا به وسواس کندن مو باشد.
بنابراین با مشاهده‌ی آن باید اقدامات درمانی لازم را آغاز نمود تا از تثبیت
بیماری و تبدیل آن به تریکوتیلومانیا پیش‌گیری شود.
درمان:
از آنجایی که
اضطراب همواره به عنوان عامل ایجاد و تشدید بیماری مطرح می‌باشد، ایجاد محیطی امن
و به دور از تنش در تخفیف علایم بیماری بسیار مؤثر است. لازم است کسانی که با
بیمار در ارتباطند، از سرزنش یا توبیخ وی بپرهیزند و با روش‌های حمایتی که توسط
درمانگر به آنها آموزش داده می‌شود، فرد را در راستای بهبودی یاری نمایند. درمانهای
دارویی متداول عبارتند از داروهای ضد اضطراب، ضد افسردگی‌ها و داروهای آنتی‌سایکوتیک.
در مطالعات مختلف، نشان داده شده که استفاده از داروهای ضد افسردگی حتی در غیاب
افسردگی بالینی واضح، مؤثر می‌باشند.
درمانهای
غیردارویی موفق تریکوتیلومانیا عبارتند از هیپنوتراپی و درمانهای رفتاری (مانند
بیوفیدبک، پایش و کنترل خود، حساس‌سازی، معکوس سازی رفتار عادتی و درمانهای بیزار
کننده). بر اساس تحقیقات مختلف به عمل آمده، تلقینات هیپنوتیزمی بر اصلاح واکنش‌های
پوستی تأثیر بسیار مناسبی دارند لذا هیپنوتراپی برای تمامی اختلالات پوستی که تحت
تأثیر عوامل روانشناختی ایجاد یا تشدید شده‌اند (مانند وسواس کندن مو، خارش مزمن و
حتی واکنش‌های حساسیتی)، درمان بسیار مفید و مؤثری می‌باشد.
عامل ایجاد این
حالت چیست؟
ولی به تازگی
محققان موفق به شناسایی ژنی شده اند که مسوول کشیدن و کندن مو در شرایط روانی
دشوار است. این بیماری که «تریکوتیلومانیا»
نامیده می شود معمولا همراه علائم دیگری مثل اضطراب و نگرانی و افسردگی است. این
افراد با این عادت ممکن است دچار کم پشتی موها و یا حتی طاسی های موضعی در نواحی
متفاوت سرشان شوند ولی اگر از آنها درباره داشتن این عادت سوال کنید معمولا داشتن
چنین عادتی را انکار می کنند.
محققان
دانشگاه (Duke) در این مطالعه
به این نتیجه رسیدند که ژنی به نام SLITKRI در افرادی که
به این بیماری مبتلا هستند، دچار جهش می شود. دکتر استفان زوچنرکه سرپرستی این
گروه تحقیقاتی را برعهده دارد معتقد است دیدگاه مردم جوامع هنوز که هنوز است نسبت
به بیماری های روانی منفی و ناخوشایند است. این محقق اعتقاد دارد در صورتی که بتوان ثابت کرد این بیماری ریشه ژنتیکی دارد
می توان گام های موثری برای تشخیص، طرح ریزی درمان های جدید برای بهبود این بیماری
برداشت.
در حال حاضر
درمان مشخصی برای این بیماری وجود ندارد، گرچه در بسیاری از مواقع با تجویز
داروهای ضدافسردگی و ضدالتهاب (آرامبخش) این رفتار
را تحت کنترل درآورد.
این تیم
تحقیقاتی، ۴۴ خانواده را مورد مطالعه قرار دارند که یک عضو
یا تعداد بیشتری از اعضای این خانواده مبتلا به «تریکوتیلومانیا» بودند. این محققان مشاهده کردند که ژن SLITKRI در افرادی از
اعضای خانواده که مبتلا به این بیماری بودند جهش پیدا کرده بود در حالی که این جهش
در اعضای سالم خانواده دیده نمی شد. همچنین شرایط محیطی که فرد در آن زندگی می کند
می تواند شعله ور شدن این بیماری را تشدید کند.
درمان دارویی :
داروهای
بسیاری در درمان این اختلال به کار گرفته شده است که بیشترین آنها متعلق به دسته
دارویی مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) می باشد .
معروفترین دارو در این دسته فلوکستین یا پروزاک (Prozac) است . برخی
بیماران با استفاده از این دارو به کلی کندن مو را کنار گذاشته اند و برخی نیز به
کلی آن را بی اثر دانسته اند. به هر روی دارو درمانی نیز می بایست تحت نظر مستقیم
متخصص انجام گیرد .
بسیاری از
بیماران از نظر روانشناسی وضعیت ثابت و پایداری دارند. و تنها نیازمند این هستند
که مشکل آنها توسط یک پزشک فهمیده یا والدین مورد بحث قرار گیرد. بسیاری از این
موارد به طور خود بخود بهبود می یابند. به والدین معمولا توصیه میشه که توجه کودک
را در زمان کشیدن مو منحرف کنند و این مشکل را قبول کرده و پشتیبان باشند. و نقش
قضاوت کننده و تنبیه کننده نداشته باشند. بیماران با درگیری وسیع یا آنهائی که در
این عادت باقی بمانند باید از نظر روانپزشکی ارزیابی شوند. تاثیر نسبی و فواید
طولانی مدت درمانهای داروئی و رفتاری ثابت نشده است.
به نظر می رسد
که کلومیپرامین clomipramine در درمان کوتاه مدت تریکوتیلومانیا موثر باشد… اما در یک بررسی بعضی بیماران پس از سه ماه پی گیری در حالی که هنوز دارو را
با سطح موثر قبلی در یافت میکرده اند دچار عود شدند. بیمارانی که بوسیله فلوکسیتین floxitine یا همانprozac در یک تجربه ۱۶ هفته آزاد درمان شدند بطور چشمگیری بهبودی
داشتند.
سایر درمانها
نظیر ایجاد گروهای پشتیبان ، تغییر رژیم غذایی ، هیپنوتیزم و تغییر مکان نیز موثر
بوده است .
گرچه برای
درمان تریکوتیلومانیا می‌توان از داروهای ضد افسردگی و همچنین رفتار درمانی
استفاده کرد. ا اما ما به شما توصیه می‌کنیم برای درمان حتما به یک روان‌پزشک
مراجعه کنید
خلاصه:
1-رفتاردرمانی به ویژه بیزاری درمانی:همراه
کردن یک محرک دردناک مثل شوک خفیف الکتریکی با عمل کندن مـو به وسیله بـیـمار ،
سبب شرطی شدت وی نسبت به کندن موها می شود . یا بـه بـیـمار تـوصیـه می شود ، یک
کش لاستیکی به دور موچ خود ببندد و در مواقعـی که احساس اجبار برای کندن موهایش
دارد ، به جای آن از کش لاستیکی استفاده نماید .
2-درمان با هیپنوتیزم و تلقین
3- خانواده درمانی
4-درمان دارویی
بسیاری از
بیماران علاوه بر مداخلات زیبایی و ترمیم مو نیاز به مشاوره های روانپزشکی دارند.
به والدین کودکان مبتلا اکیدا" توصیه می گردد که توجه کودک را در هنگام کشیدن
موی خود منحرف نمایند و این مشکل را قبول کرده و نقش پشتیبان را داشته باشند و به
هیچ عنوان نقش قضاوت کننده یا تنبیه کننده نداشته باشند.درمانهای دارویی برای
کنترل بیماری نیز موفقیت 40 تا 50 درصد دارد.
